Genel İşlem Şartları

GENEL İŞLEM ŞARTLARI

Nüfus artışları ve hayat seviyesinin yükselmesi ile birlikte artan ihtiyaçların daha ucuza temin edilebilmesi ve bu konudaki güvenliğin sağlanabilmesi adına kanunların ve sözleşmelerin standartlaşması yoluna gidilmeye başlanmıştır. Çağdaş iktisadi hayatın giderek standartlaştırılması sonucunda ise sözleşme özgürlüğü daralmaktadır. Böylece çeşitli hukuki ilişki tipleri, önceden detaylıca hazırlanmış sözleşme türlerine göre yapılıp, sözleşme ilişkileri bu sözleşme türlerine göre sürdürülmektedir. Bu makalede, bu sözleşme türlerinin içerisinde en yaygın olarak kullanılan genel işlem şartları’ ndan, bu şartların fonksiyonlarından ve içeriğinden bahsedilecektir.

GENEL İŞLEM ŞARTLARI

Bugün modern toplumda yapılan bazı sözleşme tiplerinde sözleşmenin içeriğini oluşturan koşulların tamamı veya birçoğu bir tarafça önceden hazırlanmakta, bunlar genellikle görüşülmeden, tartışılmadan diğer tarafça da kabul edilmektedir. Taraflardan birinin ileride çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak üzere önceden tek başına hazırlayıp düzenleyerek sözleşmenin yapılması sırasında diğer tarafa sunduğu standartlaştırılmış hükümlerine genel işlem koşulları denir.
Yeni Borçlar Kanunu’ndan önceki dönemde, 4822 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’unun 6. maddesi genel işlem şartı içeren sözleşmeleri “standart sözleşme” olarak adlandırmıştır. Standart sözleşmeler özellikle kitlelere yönelik mal ve hizmet sunulmasında yaygın olarak kullanılırlar. Tüketiciyi hem bireysel sözleşmelerde hem de genel işlem koşullarında yer alan haksız şartlara karşı koruyan TKHK m.6 şu hükmü içermektedir.

“Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden, tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır.

Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız şartlar tüketici için bağlayıcı değildir.

Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir.
Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu maddenin uygulanmasını engellemez.

Bir satıcı veya sağlayıcı, bir standart şartın münferiden tartışıldığını ileri sürüyorsa, bunu ispat yükü ona aittir.” 

Bu durumda tüketici avukatı ile irtibata geçilmelidir.